Điều gì khiến video của bạn có sức hút?

Khám phá những yếu tố nền tảng tạo nên một video cuốn hút, khiến video của bạn chạm được vào tâm trí người xem.

Nếu bạn là một người nói chuyện rất duyên ngoài đời, nhưng chỉ cần một chiếc camera xuất hiện là mọi thứ trở nên gượng gạo. Nếu bạn từng thu video cả chục lần mà vẫn chưa ưng, từng cắt ghép đến từng nhịp ờ, à,… để che đi sự lúng túng thì bạn không hề đơn độc. Mình tin rằng rất nhiều người, trong đó có cả mình, cũng từng trải qua những khoảnh khắc đứng hình ấy mỗi lần đối diện với ống kính.

Trải qua vô số lớp MC chuyên nghiệp để đủ điều kiện trở thành biên tập viên truyền hình, đến lúc tự cầm máy quay làm YouTube, mình mới nhận ra:

“Camera không còn là nỗi ám ảnh, mà là người bạn đồng hành không thể thiếu, nếu mình muốn đi xa hơn trên con đường này.”

Từ cảm giác sợ hãi ban đầu đến khoảnh khắc có thể nhìn thẳng vào ống kính và trò chuyện như với một người bạn, mình đã dần hiểu ra cách để hiện diện một cách tự nhiên và chân thật nhất. Mình muốn chia sẻ lại những trải nghiệm đó, biết đâu sẽ giúp bạn cũng tìm được chất riêng của mình trước máy quay.

I. TƯ DUY

1. Tập trung vào cảm xúc người nghe

Lý do sâu xa của việc bạn mất kết nối với chính mình khi đứng trước máy quay nằm ở việc bộ não của bạn thời điểm đó đã bị chuyển sang chế độ phòng vệ.

Những ngày đầu dẫn bản tin tại ANTV.

Khi đứng trước máy quay, đặc biệt là khi biết sẽ có người xem lại đoạn video đó sau này, não bộ mặc định rằng bạn đang bị quan sát và đánh giá. Nó không còn ở trạng thái giao tiếp, mà chuyển sang trạng thái trình diễn. Và khi đó, mọi hành động, mọi câu chữ, mọi cử chỉ đều được não soi chiếu một cách khắt khe.

Bạn bắt đầu nghĩ về mình: “Giọng mình có kỳ không?” “Mặt mình có đơ không?” “Mình có đang nói vấp không?”

Sự chú ý bị rút khỏi khán giả và dồn hết vào bản thân. Chính điều đó khiến bạn không còn tập trung vào nội dung của mình nữa và bạn quên ngay những gì mình cần nói.

Cô giáo từng nói với mình một câu mà đến giờ vẫn nhớ rất rõ:

“Nếu một MC bước lên sân khấu mà trong đầu chỉ chăm chăm nghĩ xem mình nói có hay không, mình có xấu chỗ nào không, thì họ đã thất bại rồi”

Và điều đó cũng đúng với bất kỳ ai đứng trước máy quay.

Khi tâm trí của bạn bị kẹt lại ở bên trong, bạn không còn kết nối với khán giả. Bạn không còn nghĩ đến người đang lắng nghe mình. Bạn chỉ nghĩ: Liệu mình có đang ổn không? Và thế là, video của bạn dù được chuẩn bị kỹ đến đâu vẫn trở nên xa cách. Vì năng lượng của bạn đang hướng vào trong, thay vì hướng ra ngoài.

2. Đừng cố hoàn hảo, hãy chân thật.

Có một lần, sau khi hoàn thành một video YouTube khá chỉn chu. Hôm đó, cả lớp MC cùng ngồi xem video của mình, tua đi tua lại chỉ để xem mình sẽ nhíu mày ở đoạn nào. Nhưng đáng buồn là, trong suốt mấy phút video, không có lấy một khoảnh khắc mình nhíu mày thật sự.

Cô giáo mình, người dạy dẫn chương trình nói:

“Em không khác gì một con AI từ đầu đến cuối. Miệng nói rất xinh, nhưng vô hồn”

Nghe hơi đau, nhưng là sự thật. Và cô còn nói một câu mà mình nghĩ bất kỳ ai làm nội dung cũng nên ghi nhớ:

“Em đừng coi thường cảm nhận của khán giả. Họ có thể không biết lý giải vì sao họ không thích một video. Nhưng họ

cảm được ngay nếu có điều gì đó không thật. Một ánh mắt nhìn tờ kịch bản phía trước, một biểu cảm gượng gạo, một giọng nói không có nội lực tất cả đều bị phát hiện. Đó là bản năng xã hội”

Và nếu bạn làm nội dung với mục đích kết nối, truyền cảm, chia sẻ điều gì đó có ý nghĩa, thì điều quan trọng không phải là bạn nói câu gì mà là người nghe có cảm nhận được điều đó hay không.

Thật ra, những khoảnh khắc bạn ngập ngừng, dừng lại để nghĩ, hay thoáng cau mày khi đang tìm từ… lại chính là những đoạn đắt giá nhất trong một video. Bạn sẽ để ý, rất nhiều video viral trên mạng không lan truyền vì nội dung quá hay hay lời lẽ quá trau chuốt. Mà vì một khoảnh khắc hậu trường vô tình lọt vào nơi người nói không còn phòng thủ và chỉ đơn giản là chính mình. Chính điều đó khiến khán giả thấy dễ chịu và là lúc bạn thật sự kết nối với khán giả.

Vì vậy, hãy tạo ra những khoảnh khắc hậu trường ngay trong bài nói chuyện của mình. Vì con người thật thì không trôi chảy mọi lúc. Không ai nói chuyện cả 10 phút mà không lặp từ, không “ờ, à”, không nhìn lên trần nhà để nghĩ. Và tất cả những điều nhỏ bé đó không hề làm bạn kém chuyên nghiệp. Ngược lại, chúng khiến bạn trở nên sống động và đáng mến.

Cô giáo mình từng giao cho cả lớp rất nhiều bài tập thực hành về diễn thuyết. Mỗi bạn được chọn một chủ đề và chuẩn bị trước, chỉ cần nói vài phút trước mặt cô và vài người bạn. Vậy mà có người đứng trên bục toát mồ hôi, chân run rẩy, mất gần nửa tiếng vẫn không thể nói trọn một câu.

Cô nhìn tụi mình, rồi thở nhẹ:

“Với cô, nó đã trở thành phản xạ. Nhưng với các em, nó vẫn là một cuộc chiến. Không phải vì các em không có khả năng mà vì các em chưa chiến đấu đủ lâu để biến nó thành kỹ năng”

Rồi cô nói tiếp:

“Đừng ước mình giỏi như cô. Vì tất cả những gì cô đang làm được hôm nay, đều đã tồn tại trong các em. Câu hỏi đặt ra cho chúng ta không phải là có hay không, mà là: các em có dám kiên trì đến lúc nó hiện lên và tỏa sáng hay không”

Vậy làm sao để không còn đơ và biến máy quay thành một người bạn?

II. KỸ NĂNG

1. Làm sao để nhớ được nội dung mà không học thuộc?

Đây là điều khiến rất nhiều người vấp: họ viết một kịch bản rất chỉn chu, nhưng khi quay lại không thể nhớ nổi. Hoặc nhớ nhưng nói như đang đọc thuộc lòng.

Cách mình luyện:

• Chia kịch bản thành các đoạn nhỏ có chủ đề rõ ràng. Mỗi đoạn chỉ nên có 1–2 ý chính.

• Không học thuộc lòng. Hãy nhắm mắt lại, tự hỏi: “Mình đang muốn truyền tải thông điệp gì?” Trước khi quay, bạn chỉ cần đọc lướt toàn bộ dàn ý 3 - 5 lần để nhớ mạch nói. Đừng cố nhớ từng chữ, hãy nhớ các ý như đang kể một câu chuyện theo từng gạch đầu dòng.

Vì thật ra, người xem sẽ không nhớ ngôn ngữ bạn nói mỹ miều đến đâu. Họ chỉ nhớ bạn đã giúp họ nhận ra điều gì, hoặc góc nhìn của bạn đã tác động đến họ ra sao. Vậy nên, hãy tập trung truyền đạt ý chứ không phải lặp lại văn bản.

2. Làm sao để không còn run và nói tự nhiên nhất?

Run là phản ứng bình thường. Nhưng nếu cứ để tâm trí kẹt ở câu hỏi: “Mình đang trông thế nào?” “Mình có nói sai không?” thì run sẽ biến thành… đơ.

”Cách duy nhất để vượt qua sự run rẩy, là quên mình đi và nghĩ về người nghe”

• Trước khi quay, mình luôn hình dung một người cụ thể đang cần nghe điều này. Một người đang buồn, lạc hướng, hoặc chỉ đơn giản là cần ai đó chân thành. Chỉ cần đổi góc nhìn đó, ánh mắt của bạn sẽ dịu dàng lại. Giọng bạn sẽ có sự thấu hiểu. Và điều bạn nói sẽ chạm đến người khác hơn.

• Thêm một cách rất hiệu quả mình từng áp dụng: Mỗi ngày hãy tự quay một đoạn video ngắn 1 phút để kể về cảm xúc của mình trong ngày hôm đó, giống như cách bạn viết nhật ký, nhưng bây giờ là quay video. “À, ừ” thoải mái. Việc này giúp bạn xóa dần cảm giác áp lực khi đối diện camera, và bắt đầu thấy máy quay như là một người bạn đồng hành.

3. Tại sao ta có ý tưởng rất hay trong đầu, nhưng khi nói ra thì không đủ sắc sảo?

Nhiều người có tư duy tốt, có ý tưởng hay, nhưng khi nói ra thì lại cảm thấy không đủ ấn tượng, không khiến người nghe wow dù nội dung rất hay và đáng giá. Đây là một tình trạng phổ biến.

Và điều này không phải do bạn không giỏi, mà vì bạn chưa rèn luyện cơ chế biến suy nghĩ thành ngôn ngữ một cách linh hoạt.

Trác Thúy Miêu là một ví dụ điển hình. Không phải vì chị có quá nhiều từ vựng cao siêu, mà vì chị có khả năng tổ chức suy nghĩ rất nhanh, và dùng ngôn ngữ như một công cụ để khoét sâu đúng lúc, đúng chỗ, đúng chất.

Vậy làm sao để luyện được kỹ năng đó?

(3.1) Viết để nghĩ rõ hơn

Ngoài quay video, đừng quên viết ra mỗi ngày. Chỉ cần mỗi ngày chọn một ý tưởng bạn thấy thú vị, và viết lại nó trong 5 – 7 câu thật súc tích.

Việc viết sẽ giúp bạn rèn khả năng:

• Tổ chức ý theo dòng chảy logic

• Chọn từ đúng để nói lên cái mình muốn

• Biết khi nào nên ngắn, khi nào nên dài, khi nào nên dừng

(3.2) Đọc, nghe và nhại lại những người bạn ngưỡng mộ

• Nghe diễn thuyết của những diễn giả sắc sảo và thử nói lại theo cách của bạn. Đây là cách để bạn làm quen với cấu trúc ngôn ngữ cao tầng.

Và đó cũng là một trong những phương pháp mình vẫn thường xuyên sử dụng từ ngày trước đến tận bây giờ. Vì ước mơ trở thành một biên tập viên, nên từ những năm cấp 3, mình đã tự tìm cho mình một cách luyện tập riêng: đọc và ghi nhớ ngôn ngữ đẹp.

Mỗi khi bắt gặp một câu văn hay trong sách, một cụm từ gọn mà sắc, mình đều ghi lại và học thuộc. Nghe có vẻ cũ kỹ, nhưng thật sự hiệu quả.

Sau này, mình bắt đầu nghe podcast nhiều hơn. Mỗi khi ai đó nói một điều thú vị, một cách diễn đạt giàu cảm xúc, mình lại bấm dừng và viết xuống.

Vì nếu chỉ nghe, bạn sẽ quên. Câu chữ không tự nhiên ở lại nếu bạn không “xăm” nó vào đầu mình.

Gần đây, mình có thêm một người thầy nữa: AI.

Không chỉ là công cụ trả lời câu hỏi, mà là bậc thầy về phiên dịch cảm xúc, sắp xếp suy nghĩ và vận dụng ngôn ngữ một cách thuyết phục.

Bạn đừng chỉ đọc lướt những gì AI trả lời. Hãy viết lại ra giấy những câu trả lời khiến bạn tâm đắc nhất, và học thuộc như một cách khắc chữ vào não.

Tuy nhiên, học lý thuyết thôi là chưa đủ. Bạn cần va chạm với con người thật.

Hãy ra ngoài nhiều hơn, lắng nghe nhiều hơn và luyện một kỹ năng mình luôn xem là một trải nghiệm vô cùng thú vị: Diễn đạt lại đúng điều người khác muốn nói, theo cách khiến họ phải thốt lên: “Ừ, đúng rồi, ý tao là vậy đó”

Khi bạn làm được điều đó, nghĩa là bạn không chỉ dùng từ hay bạn đã thật sự kết nối và khiến người khác cảm thấy bạn thấu hiểu được họ một cách vô cùng sâu sắc bằng ngôn ngữ.

Giống như học ngoại ngữ, kỹ năng dùng ngôn ngữ cũng mài mòn theo thời gian nếu bạn không luyện tập. Mình từng trải qua giai đoạn khủng hoảng, gần như không nói chuyện với ai suốt nửa năm. Và khi quay lại với thế giới, điều khiến mình buồn nhất là: mình bắt đầu gặp khó khăn trong việc diễn đạt và vốn từ của mình không còn được phong phú như trước nữa.

Vậy nên, nếu bạn đang muốn rèn khả năng sử dụng từ ngữ tốt hơn, đừng ngừng lại.

Đọc, nghe, ghi nhớ, nói ra rồi lại đọc, lại viết. Đó không chỉ là luyện nói. Đó là luyện sự tỉnh thức, để có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của ai đó bằng chính giá trị của bạn.

III. Lời kết

Mình cũng vẫn đang luyện mỗi ngày. Có những hôm nói trôi chảy, cũng có những hôm lúng túng mãi mới tìm được từ. Nhưng điều khiến mình không bỏ cuộc, là niềm tin rằng:

Bạn không cần phải nói như một MC chuyên nghiệp. Chỉ cần đủ chân thật, biết cách truyền tải câu chuyện của mình, và kiên trì luyện tập mỗi ngày, giọng nói ấy, phong thái ấy, sẽ dần trở thành công cụ mạnh mẽ nhất để chạm đến trái tim người khác. Biết đâu, chính một câu nói bạn thốt ra trước ống kính hôm nay lại là điều có thể thay đổi cuộc đời của ai đó ngoài kia.

Mình từng đọc một câu thế này:

“Điều khiến bạn cảm thấy quá lộ liễu để chia sẻ thường chính là điều người khác đang tìm kiếm một cách tuyệt vọng”

Vì vậy, nếu hôm nay bạn vẫn còn vấp, còn run, còn chưa nói được như ý… thì cũng không sao cả. Vì bạn vẫn đang ở đây. Cố gắng mỗi ngày. Chỉ riêng điều đó thôi, đã là một hành trình dũng cảm rồi.